شهلا لاهیجی در گفتگو با ایبنا مطرح کرد:
حجم تولیدات مطالعات زنان نمیتواند حرکت اجتماعی در جامعه ایجاد کند
شهلا لاهیجی میگوید: شمارگان کتابهای مطالعات زنان بسیار کم شده و متنهایی که قصه نیستند مخاطبان کمتری دارند به گونهای که حجم تولیدات در این حوزه نمیتواند منجر به حرکت اجتماعی در جامعه شود.
با توجه به اینکه شما از نخستین ناشران حوزه مطالعات زنان هستید تاریخ نشر این کتابها را از چه زمانی در ایران میدانید؟
من نخستین کتاب این حوزه را با نام «زن درجستجوی رهایی» به صورت جیبی منتشر کردم که موضوع آن مربوط به مبارزات زنان آلمان و هدف آن پرداختن به نقش زنان در جنگ بود. من در مقدمه این کتاب گفتم که بخشی از فعالیت نشر ما مرتبط با مسائل زنان خواهد بود. زنان همراه مردان به طور وسیعی در ابتدای انقلاب حضور داشتند درحالی که پس از پیروزی انقلاب، به دلیل برخی مسایل، از نخستین کسانی که بخشی از حقوق خود را از دست دادند زنان بودند. البته شاید این موضوع به دلیل نبود فضای گفتوگو با فارغالتحصیلان اولیه رشته مطالعات زنان در سالهای ابتدایی انقلاب و مسئولان بود و به همین دلیل برخی مسائل زنان مسکوت ماند. متاسفانه در ابتدای انقلاب جریان عمومی وجود داشت که همه دنبال گرفتن سهمی از انقلاب بودند و حاضر نشدند برای زنان موقعیت خود را به خطر بيندازند. به همین دلیل من پیگیرتر شدم که فعالیت بیشتری در این زمینه انجام دهم و از سوی دیگر ما دیدیم که نتیجه سکوت و بیاعتنایی به زنان بعدها به ضررمان تمام شد. حتی در آن 20 سال هم ما تلاش کردیم که مطالب زنان را تا جایی که در آن زمان گوش شنوا داشت منتشر کنیم. زمان جنگ هم میخواستیم که نقش زنان را در پشت جنگ و در کمک رسانی به پشت جبهه یادآوری و توضیح دهیم.
کتابهای مطالعات زنان قبل و بعد از انقلاب چه تغییراتی کرد؟
قبل از انقلاب این موضوعات مطرح نبود. ما باور داشتیم که سیاستهای حوزه زنان باید از بالا به پایین تغییر کند. آن زمان سازمانهایی بودند که کارهای مختلفی در حوزه زنان انجام میدادند از جمله برای زنان کلاسهای سواد آموزی، کاریابی، و ... انجام میدادند اما رویکرد کلی و عمومی در این باره وجود نداشت و بسیاری از زنان آگاهی بسیار محدودی از حقوق خود و حوزه زنان داشتند. بنابراین ما میگفتیم که اصلاحات از بالا صورت بگیرد. قبل از انقلاب داستان نویس زن فقط یکی دو نفر از جمله سیمین دانشور ـ از چهرههای مطرح و جهانی ـ داشتیم و دیگر نویسنده زن مطرح نداشتیم. این در حالی است که بعد از انقلاب داستان نویسی زنان شکوفا شد چون زنها محدودیتها و فشارهای خود را در داستانهای خود منعکس کردند. همچنین بعد از انقلاب تعداد زنانی که به دانشگاه رفتند به صورت چشمگیری افزایش یافت.
مهمترین چالشهایی که در حوزه زنان با آن روبه رو هستید چیست؟
مهمترین چالش در این حوزه ارتباطی است که باید با ممیزان کتاب درباره نشر کتابهای مطالعات زنان صورت بگیرد. من نیز گاهی برای گرفتن مجوز یک کتاب سالها تلاش کردم. از سوی دیگر شمارگان کتابها بسیار کم شده و متنهایی که قصه نیستند مخاطبان کمتری دارند به گونهای که حجم تولیدات در این حوزه نمیتواند منجر به حرکت اجتماعی در جامعه شود.
سیاستهای فرهنگی و حکومتی چه تاثیری در نشر کتابهای حوزه زنان دارد؟
یکی از مشکلات اساسی در این بخش نبود شفافیت در اعمال قوانین است و ما گاهی نمیدانیم چه سیاستهایی مانع از نشر است و از هر مسئولی میپرسیم میگویند مشکل از بالا است و جواب مشخصی نمیدهد. زمانی که جناب صالحی معاون وزارت ارشاد بودند من به عنوان گلایه خدمتشان رسیدم و ایشان من را پذیرفتند و پذیرایی کردند و از تمام مشکلات و مسائلی که بر سر راه ما است صحبت کردم. گاهی محدودیتهای نشر در این حوزه باعث میشوند که چهره جهانی ما در دنیا آسیب ببیند.
آینده کتابهای مطالعات زنان را چطور میبینید؟
امیدواریم که مسئولان برای مشکلاتی که با آن مواجه هستیم برنامهای داشته باشند. شما دقت کنید نویسندگان ما که میروند دیگر جایگزین پیدا نمیکنند. با توجه به این که من ناشر کتابهای بیضایی هستم آیا توانستیم نویسندهای مثل او پیدا کنیم؟ آیا مثل او نویسنده تربیت کردیم؟ گویی برای فرهنگ اهمیتی قائل نمیشویم و فقط محدودیت ایجاد میکنیم.
نوسانات قیمت کاغذ چه تاثیری روی چاپ کتابهای مطالعات زنان گذاشته است؟
خوراک نشر کاغذ است. زمانی که کاغذ به اندازه و بدون محدویت در دست ناشر باشد تولید کتاب هم سادهتر است اما زمانی که کاغذ بندی سیصد و پنجاه هزارتومان میشود مشکلات زیادی برای نشر به وجود میآورد.
در کتابهای مطالعات زنان غلبه ترجمه بر تالیف مانند بسیاری از رشتههای علوم انسانی دیده میشود؟
خیر و شاید اگر بخواهم در این باره درصد بگیرم باید بگویم 80 درصد کتابهای این حوزه تالیفی است.
با توجه به نزدیک شدن به نمایشگاه کتاب نشر شما با چه تعداد و چه عنوانی در نمایشگاه حضور خواهد داشت؟
ما امسال با کتابهای بیشتری در نمایشگاه شرکت میکنیم و هجده کتاب مربوط به حوزه زنان را عرضه میکنیم. به طور مثال کتابهایی در مورد زنان و محیط زیست داریم که زنان نوشتند و یا ترجمه کردند. کتابهای فلسفه هم منتشر میکنیم که به مسائل زنان توجه داشتند و کتابهایی نیز در مورد شخصیتهای مهم باستانی و امروزی زنان داریم که اگر فضای مناسب در اختیار ما قرار دهند بتوانیم این کتابها را برای مخاطبان این حوزه ارائه دهیم.
نظر شما